Tài - Lộc nào cho cả năm?
Dưới nhiệt độ 20 độ C, hàng ngàn người vẫn dầm mình chờ xin cho được ấn đền Trần (diễn ra từ ngày 01 đến 06/02, tức từ ngày 11 đến 16 tháng Giêng năm Quý Mão). Bên ngoài khu vực đền, gần 2,000 cán bộ, chiến sĩ của Công an tỉnh Nam Định bố trí ở 30 chốt, 5 vòng để bảo đảm an ninh, trật tự. Hàng trăm mét rào sắt được dựng lên, gia cố chắc chắn phục vụ công tác phân luồng dòng người vào lấy ấn. Ban tổ chức còn bố trí hệ thống camera an ninh, nếu phát hiện cá nhân nào, nhất là cán bộ, đảng viên, có các hành vi phản cảm trong lễ hội sẽ thông báo về cơ quan, đơn vị để có biện pháp xử lý.
Tất cả đổi lại là một… miếng giấy vàng và những ký tự đỏ, với niềm tin đã/sẽ có lộc xuân cho cả năm, thậm chí nhiều người cho rằng có được miếng “ấn” ấy là bảo chứng cho năm mới thăng quan tiến chức, phát tài phát lộc, may mắn quanh năm…
Không riêng lễ hội khai ấn đền Trần, cũng trong ngày 04/02 (14 tháng Giêng), hàng ngàn người cũng đội mưa rét để đến đền Bà Chúa Kho (phường Vũ Ninh, TP Bắc Ninh) thắp nhang, dâng lễ "vay tiền, xin lộc". Bủa vây khắp trong ngoài đền là cảnh mang vác thuê lễ vật, dịch vụ nhận sắp lễ, viết sớ… Giữa những mâm ngân lượng vàng chóe là từng khuôn mặt người hộc tốc mang vác, chen nhau để nhét cho bằng được tiền lẻ qua khe cửa cúng Bà.
Hay như ở đền Ông Hoàng Mười (đền Chợ Củi, xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh), vì cho rằng quan Hoàng Mười là vị tướng đánh trận nên lễ vật cúng là những con ngựa giấy có kích thước to lớn như thật. Từ sáng sớm, dòng người đổ về cũng mang vác theo nào ngựa giấy, hình nhân, vàng mã để cầu xin tài lộc. Sau đó, ai nấy thi nhau đốt đồ lễ, ngựa giấy “khủng”, khói phủ khắp cả một vùng.
Những lễ hội tín ngưỡng, dân gian vốn xuất phát từ điểm nhìn văn hóa có nhiều nét đẹp đáng được gìn giữ, lưu truyền. Song, càng ngày nó bị chính những mưu cầu của một bộ phận người lạm lụng và lợi dụng để biến thành một hoạt động cầu may mê tín, tổ chức mua bán, mất kiểm soát về an ninh, trật tự cộng đồng. Nhà nước, một mặt tôn trọng, bảo vệ nhu cầu về tinh thần - tín ngưỡng của người dân nói chung; mặt khác trong chức trách tổ chức, kiểm soát các hoạt động trong khuôn khổ lại có vẻ… đuối sức nên có nơi, có lúc đã vượt ngoài khả năng lẫn trách nhiệm.
Thay vì kết nối và cùng nhau tổ chức, khai thác để đảm bảo tính văn hóa, văn minh, phục vụ cho du khách, tức một nhánh của ngành du lịch địa phương, mang lại nguồn thu kinh tế trong văn hóa thì, sự thiếu vai trò phối hợp đồng bộ, yếu trong khả năng tổ chức nên dẫn tới một sự phô bày tính phản cảm, xấu xí trong một đám đông nhân danh tập tục, tín ngưỡng và cách thức tạo nguồn thu rất khó kiểm đếm, “minh bạch” nhưng không thể kiểm soát. Tập tục văn hóa bị hoen ố phần nào mà nguồn thu kinh tế chính đáng cho địa phương, tổ chức cũng có vẻ và có thể bị… hóa vàng không hay không rõ!
Niềm tin đúng đắn, khoa học ở con người ngày càng giảm sút cũng chính một phần là từ đây - từ cách người ta bày biện niềm tin “tâm linh” một cách rất mê tín.
Trong khi “tài” lại do chính sự siêng năng, lòng tận tụy, trung thực, tính ham học hỏi, mục tiêu được thiết lập rõ ràng, khả thi; tất cả đó sẽ trở thành là “lộc” cho những ai kiên trì, theo đuổi và có khát vọng vì lợi ích chung. Cả sự may mắn mà đâu đó dành riêng cho mình cũng là hệ quả của một quá trình sống, làm việc biết tích lũy, biết vun vén, gieo mầm hướng thượng, hướng thiện thì “lộc” sẽ được nhân đôi, nối dài.
Trở lại với lễ khai ấn đền Trần vốn xuất phát từ việc sau khi đánh bại quân Nguyên Mông, tại phủ Thiên Trường, vua Trần Thái Tông mở tiệc mừng công, phong tước cho quan quân có công đánh giặc, giữ yên bờ cõi. Vào mỗi độ đầu xuân, các vua Trần đều tổ chức nghi lễ khai ấn với mục đích tế trời đất, tổ tiên, mở đầu cho một năm làm việc thuận lợi của bộ máy chính quyền. Nó biểu đạt mối quan hệ thiên - địa - nhân, là môi trường tự nhiên với các hoạt động của con người; trong đó lấy chức trách của bậc công cán đối đãi, phục vụ người dân, phụng sự đất nước làm trọng.
Nay, một trong những chức năng của hệ thống camera tại lễ hội khai ấn đền Trần lại là để “phát hiện cá nhân nào, nhất là cán bộ, đảng viên, có các hành vi phản cảm trong lễ hội sẽ thông báo về cơ quan, đơn vị”, thì cũng là điều mà lớp hậu sinh cũng nên tự sám hối, sửa chữa trước tiền nhân của mình. Đó mới là “lộc” của trời, của người cho vậy!
Quốc Học
